تاثیر مشروطیت بر اندیشه سیاسی علمای شیعه

(با نگاهی به تاریخ شیعه در عصر غیبت و بعد از آن آنچه می توان برداشت کرد اینست که شیعه در برخورد با حکومتهای زمانه همه آنها را نامشروع دانسته و حکومت مشروع و قانونی را فقط و فقط از آن امام معصوم (ع) می دانست . این اصل و این برخورد با حکومتها تا شکل گیری حکومت صفویان در بین شیعیان جاری و ساری است . با شکل گیری حکومت صفویان نقطه عطفی در تاریخ سیاسی شیعه شکل می گیرد حکومت صفویان مشکل مشروعیت خود را براساس یکسری عوامل و زمینه های تاریخی-مذهبی تا حدودی حل می کند و علمای عصر صفوی به عنوان نائبان امام زمان (عج) در عصر غیبت قدرت را به حاکمان صفوی تفویض می کنند ولی از دیدگاه علمای شیعه حکومت اصیل و مشروع و حقیقی باز از آن امام معصوم (ع) است . اما در بعد عملی علمای شیعه باب همکاری و همگراییی را در برخورد با کومت صفوی در پیش می گیرند این همکاری باعث شکل گیری یک نظریه ای تحت عنوان سلطنت مشروعه با ولایت فقها در امور حسبیه و بطور کلی امور شرعی و ولایت سلطان در عرفیات و امور سیاسی و اجتماعی است و این تئوری تا شکل گیری مشروطیت دوام دارد و در بین علمای شیعه رایج و مرسوم است . با شکل گیری حکومت قاجاریه عوامل و زمینه های همگرایی بین حکومت و علما از بین می رود و از طرف دیگر شرایط و موضوعات جدیدی پیش می آید که زمینه را برای کشمکش و تنازع بین علما و حکومت فراهم می کند این نزاع و برخورد علما با حکومت در بعد عملی از یکطرف و نامشروع بودن حکومت قاجارها در بعد تئوریک از بعد دیگر علما را برای قیام علیه حکومت قاجاریه سوق می دهد. ولی با پیروزی انقلاب مشروطیت تحول گسترده و شگرفی در اندیشه سیاسی علمای شیعه شکل می گیرد واین تحول را به سوی واقعگرایی، مردم گرایی، تلفیق حوزه دین با سیاست و برایندی بین سنت و مدرنیسم در اندیشه علمای نوگرا و مدافعان و مروجان این اندیشه یعنی علمگرایان و پراگماتیستها شاهدیم.)